Rýmispælingar. Smá sósa úr höfðinu.
Til hvers þurfum við að pæla í rýminu í kringum okkur? Til er ýmiss konar speki. Arkitektar eiga nú að heita sérfræðingar á þessu sviði. Kalla má arkitekta þverfaglega listamenn ef vel tekst til, en í versta falli verkfræðinga eða tæknifræðinga. Arkitektarnir læra allt milli himins og jarðar um virkni rýmisins og samband þess við einstaklinginn. Svo eru aðrir heimaspekingar sem byggja á annars konar arkitektúr – kannski hægt að nefna það arkitektúr sálarinnar. Speki sem fjallar um tengsl húsmuna við sálartetrið. Hvernig hægt sé að hámarka innri ró sína og vellíðan með réttri röðun á húsmunum. Hjá Völu Matt segja Feng Shui spekingar okkur að ekki sé holt að hafa sjónvarpstæki í svefnherbergjum, orka herbergisins (veggirnir og þeir einstaklingar sem eyða tíma þar) fari í hluti sem lágmarki aðra gleði en sjónvarpsgláp. Reyndar vinna verkfræðingar við það að hámarka afköst véla og manna með framleiðsluskipulagi, þá helst uppröðun véla og manna og alls þess sem sem kemur nálægt framleiðslunni. Fóðra þarf sálina svo hún geti afkastað sem mest, sama hvort sem er að mála veggi hvíta, spila Bach, fara í morgunleikfimi eða stafla blómum umhverfis starfsfólk. Vélarnar þurfa annars konar viðhald, þ.e. viðhaldsskoðanir, varahluti og smurningu.
Varðandi pælingar mínar vil að fram komi að sjálfur er ég ofanvarp skoðanna mágs míns. Hver maður á meistara í sínu fagi, mágurinn er víst minn meistari á þessu sviði. En alla þekkingu ber að vega og meta með sítengdu aldrifi skynsemi og skilnings og tengja við það sem fyrir er, maður hleður ofan á grunninn eða býr hann til – styrkar stoðir þarf til að þola miklar byrðir.
En arkitektar eru misjafnir eins og þeir eru margir. Krankleikar arkitekta geta verið að fylgja ekki listrænum sjónarmiðum, kostnaðarsjónarmið ráða ferðinni og arkitektinn er ekki listamaður heldur tæknifræðingar á flugi. Rýmið er kassi. Framleiðsla og gæði skipta víst máli. Afköst á kostnað gæða, lágmarksverð á kostnað gæða, afstætt verðmætamat.
En þetta eru einungis pælingar amatörs. Rými er nánasta umhverfi okkar. Fyrir hvern er rýmið? Núið og rýmið! Að hverju þarf að huga. Rúm, hvað rúmast í rými – innan þess. Steypa – hólfun. Samskipti á vinnustað, samskipti á heimili. Opin skilrúm, lokuð. Vandamál að eiga samskipti – dyrasímar, stigar, kallkerfi hólfun, álmur og gangar.
Íbúðareigandi þarf að taka vel ígrundaðar ákvarðanir. Óþarfa hlutir geta ergt okkur. Hvernig þarf lýsing að vera. Lýsum við upp veggi sem rými eða til að sjá betur andlitið á hvort öðru. Hefur veggurinn annað hlutverk en það að afmarka okkur frá ytra umhverfi og búa til okkar innra umhverfi. Er veggur bara skilrúm og umgjörð málverks? Til hvers eru óþarfa smáhlutir, óþarfa styttur og hillur. Hvað veit maður í lúnum gallafötum, reykjandi sígarettur milli þess sem hann drekkur kaffi eða var það öfugt, prangandi styttum og smáhlutum inn á okkur sem bíða þess að vera vörsluþegar gluggakistna og hillna, hvað sé okkur fyrir bestu. Oft erum við bara fólk að leita að sérkennum heimilisins, en byggjum skoðanir okkar á veikum grunni. Hefta smáhlutir samskipti mín , safna þeir ekki bara ryki. Er gras ekki óþarfi sem þarf að slá? Spurning? En þekking er af hinu góða og mennt er máttur í sem víðustum skilningi í þessum efnum sem öðrum.
Tökum Hrafn Gunnlaugsson sem dæmi. Hann velur órækt, flóru illgresis. En hvað er illgresi? Það sem vex í Lauganesinu óheft. Við þurfum að viðhafa rétta nálgun á viðfangsefnum okkar. Getum við gert grískar eftirhermusúlum að fúnksjón á heimili okkar þegar steypustyrktarjárn hafa tekið við hlutverki þeirra. Eru súlurnar ekki bara eftirhermur. Getum við treyst arkitektinum sem teiknaði þessar súlur, er þetta listamaður eða kannski bara iðnaðarmaður sem hefur að engu viðtekin sjónarmið stéttar sinnar. Maðurinn endurspeglar umhverfi sitt. Forðumst það að gera umhverisslys og taka rangar ákvarðanir. Ef við villumst af vegi þá er bara að fara í góða naflaskoðun og meta svo hlutina að nýju.
Enda þennan sósupistil á textabúti og rýmispælingum Hal Davids við lag Burt Bacharach, A House Is Not A Home.
A chair is still a chair
Even when there's no one sitting there
But a chair is not a house
And a house is not a home
When there's no one there to hold you tight,
And no one there you can kiss good night.
A room is still a room
Even when there's nothing there but gloom;
But a room is not a house,
And a house is not a home
When the two of us are far apart
And one of us has a broken heart.